Извршниот директор на АгФутура, Благоја Муканов зборува за важноста на прецизното земјоделство во Р.Македонија.

Потенцијалот што произлегува од индустријата на т.н. прецизно земјоделство е во постојан раст, како за инвеститорите во оваа индустрија, така и за корисниците на решенијата што произлегуваат од оваа активност. Според „АгФуд“, една од водечките компании за анализа на овој вид на пазари, вкупните инвестиции во модерна технологија во земјоделството на глобалниот пазар во првата половина на 2016 година се 1,8 милијарди долари. Од овие инвестиции, 18,5% или 333 милиони долари се нови инвестиции во компании кои работат во секторот за прецизно земјоделство. Овој тип на деловна активност опфаќа неколку потсектори, роботи за земјоделство, софтвер за поддршка на системот за донесување одлуки на фармата, како и подсекторот за хардвер и “паметна” опрема. Од овие вкупни инвестиции, само за софтверот, во првата половина на 2016 година, компаниите имаат инвестирано 28 проценти или 92,2 милиони УСД, и што е уште поважно, тие покажуваат континуиран пораст. Хардвер и друга опрема за прецизно земјоделство се уште еден потсектор со значително стабилно зголемување на инвестициите, што во првата половина на 2016 година изнесуваше 27,4 милиони УСД. Придвижувач на ваквите трендови во прецизната земјоделска индустрија е растечката и континуирана потреба за високо квалитетни податоци за потребите при управувањето во земјоделскиот сектор.

Нема официјални податоци за инвестиции во современи технологии во земјоделскиот сектор во Македонија. Оттука, нема податоци за инвестициите во прецизното земјоделство, кои вклучуваат информатички и комуникациски технологии (ИКТ). Оваа состојба е резултат на ниската свесност за улогата на прецизното земјоделство и ИКТ технологиите во развојот на земјоделството, како кај претставниците во земјоделскиот сектор, така и кај претставниците на ИКТ секторот. Постојат неколку причини за оваа состојба, од кои позначајни се недостатокот на доволно информации за состојбата и потенцијалите на земјоделството како економски сектор, или поточно недостаток на доволно квалитетни податоци за развој на соодветни планови за инвестиции. Фактот дека една од главните причини за овој недостаток е недостаток на соодветен систем за генерирање податоци во кој носат ИК технологии и претставува значаен индикатор за инвестицискиот потенцијал во овој вид технологија.

Слабата комуникација меѓу претставниците во земјоделскиот сектор, како и претставниците на ИКТ-индустријата, е уште еден фактор што придонесува за недоволно искористување на потенцијалот што произлегува од соработката меѓу двете индустрии. Ова првенствено се однесува на слабата комуникација со индивидуалните земјоделски стопанства (ИЗС) кои поседуваат 85% од вкупната земјоделска површина што моментално се обработува, односно 369.280 хектари. Нивната неорганизираност и приврзаност го оневозможуваат разбирањето на состојбата во македонското земјоделство, неговиот потенцијал и можностите за влез на пазарот. Како трета важна причина во истиот контекст, може да се посочи дека недоволната застапеност на прецизните земјоделски технологии во политиките за развој на македонското земјоделство, особено во областа на техничката поддршка.

Оттука, можеме да заклучиме дека развојот на прецизната земјоделска индустрија бара подобри информации за сите засегнати страни во националниот агрокомплекс, за важната улога на овој вид технологија, вклучително и ИКТ технологиите.

И покрај овие тесни грла, потребата за прецизни земјоделски технологии е огромна и како да се искористи овој потенцијал на пазарот за развој на бизнисот, треба да се анализираат веќе достапните податоци. Од она што е јавно достапно и се заснова на ставовите на земјоделските експерти, земјоделски потсектори со најголем потенцијал за апсорбирање производи за прецизно земјоделство се оние кои во голема мерка учествуваат во создавањето на земјоделскиот бруто домашен производ. Сите компании кои работат во ИКТ секторот и кои имаат интерес да инвестираат во развој на ИКТ решенија за прецизно земјоделство или трговија, треба да се фокусираат на секторите на производство на вино, градинарство и овоштарство. Во секторот сточарство, краварството е подсектор со најголем потенцијал на пазарот.

Овие сектори покажуваат постојан раст во последните две децении и, соодветно, поголема агилност на субјектите во смисла на инвестирање во нови технологии. Дополнително, при анализа на потенцијалот на пазарот во оваа сфера, потребно е да се нагласи важноста на економската организација на субјектите во горенаведените потсектори, бидејќи тоа зависи од дизајнот на производите, како и од изборот на начинот за влез во индустријата .

Затоа, посебен акцент треба да се стави на земјоделските стопанства со големина на фарма што го надминува националниот просек од 2 хектари, како и на корпоративното земјоделство што се однесува на големи комбинации на фарми и капацитети за преработка со сопствено примарно земјоделско производство, бидејќи големината на земјоделска површина што ја обработуваат во просек е повеќе од 10 хектари.

Грозјето во Македонија се одгледува на околу 22 654 хектари, од кои 71 процент од лозјата се засадени со винско грозје, а 29 проценти со трпезно грозје. Бројот на СТИ кои работат во овој сектор е 47.857, од кои 59 се деловни субјекти, и повеќето се винарии. Вкупната вредност на извозот на вино е околу 48 милиони евра. Лозарите се меѓу најпрогресивните економски субјекти во земјоделскиот сектор, кои бележат одлични резултати и на националниот и на меѓународниот пазар. Постојаниот притисок од конкуренцијата на локалниот и меѓународниот пазар, високите стандарди за влез во индустријата и добрите финансиски резултати, се движечките фактори што ги мотивираат постојано да инвестираат во прецизни земјоделски технологии. Дополнително, потребата од поголема контрола во производството на вино е уште еден важен фактор што придонесува за ваквиот став на субјектите во винскиот подсектор за инвестициите во прецизно земјоделство.

Во случај на градинарството, ситуацијата е различна од аспект на организација на стопанските субјекти, а, од друга страна, финансискиот потенцијал на секторот е подеднакво важен како и во случајот со винскиот сектор. Под-секторот градинарство се состои од голем број мали, висококвалитетни домаќинства, кои главно ја оптимизираа својата позиција во однос на тековните услови на пазарот, како и условите во самата индустријата. Вкупниот број на овој вид земјоделски стопанства е 12.087, од кои најзначајни се оние кои се занимаваат со градинарство во заштитено подрачје, што опфаќа 10 проценти од вкупниот број домаќинства. Исто така, не треба да се занемари и значителниот потенцијал на деловните субјекти во градинарскиот сектор, кој изнесува 635, од кои 53 проценти се занимаваат со градинарство во затворено. Потенцијалот на овој сектор од аспект на апсорпција на новите технологии е значителен и произлегува од земјоделците и компаниите кои имаат големина на фарма која го надминува македонскиот просек, постигнувајќи солидни финансиски резултати и се во постојана потрага за подобрување на економијата на нивната фарма . Овој вид индивидуални земјоделци или дури познати како семејни фарми е значаен поради нивната подготвеност да прифатат иновации во нивното производство и од аспект на финансиите и од аспект на нивната способност да ги применат.

Автор: Благоја Муканов, извршен директор на Агфутура Технологии